Als we de cijfers moeten geloven worden er steeds meer kinderen en jongeren depressief. Kijk maar eens naar jouw klas, van de twintig klasgenoten zullen ongeveer vier tussen hun 12e en de 30e levensjaar een depressie krijgen. Daarnaast is er ook een toename te zien in het percentage jongeren dat zelfmoord pleegt door een psychische stoornis. Een depressie is al moeilijk genoeg, maar door de taboe die er op het onderwerp rust is het nog lastiger voor depressieve jongeren om dit onderwerp bespreekbaar te maken. Want wat is een depressie precies? En wat gebeurt er met je als je depressief bent?
Pippi Kragtwijk
Wat is een depressie?
“Een depressie is een stemmingsstoornis. Het komt er op neer dat je een langdurig verlaagde stemming hebt,” vertelt Hilmar Backer (54). Hij is kinderpsychiater en behandelt depressieve jongeren in verschillende klinieken door heel Nederland. “Het is heel verontrustend om te zien dat het aantal depressieve jongeren stijgt. Er moet meer aandacht komen voor de stoornis onder de doelgroep zelf: de jongeren. Ze moeten het leren herkennen en erkennen.” Depressief ben je niet als je een dag moet huilen, de symptomen van een depressie zijn erg veelzijdig. Als deze langer dan twee weken aanhouden, kan het een depressie zijn.
Bron: Trimbos-instituut
Hilmar: “Bij volwassenen uit zich dat meestal in dat ze erg moe zijn en jongeren vaak heel prikkelbaar. De symptomen zijn zodanig aanwezig, dat ze je dagelijks leven beïnvloeden en je daardoor niet goed meer kan functioneren. Dus je kan wel eens somber zijn, maar als je daardoor geen bijbaantje meer kan hebben of je schoolprestaties achteruit gaan bestaat er een kans dat je depressief bent.”
Maar wat gebeurt er in je hersenen als je depressief bent? Nou, eigenlijk zijn de zenuwcellen in je hersenen de zwakke plek. Zij gebruiken bepaalde stofjes genaamd neurotransmitters om boodschappen met elkaar uit te wisselen. Deze stofjes bepalen het niveau van je emoties, dus of je blij bent of juist verdrietig. Maar ook hebben ze invloed op, bijvoorbeeld, je eetlust en je concentratievermogen. Bij mensen die depressief zijn zie je dat er een tekort is aan bepaalde neurotransmitters. Factoren als alcohol, drugs of medicijnen spelen daarbij ook een grote rol. Zij hebben veel invloed op je neurotransmitters. Hilmar: “Bij een tekort aan neurotransmitters wordt er vaak antidepressiva voorgeschreven. Dit medicijn probeert de neurotransmitters aan te vullen waar op dat moment een tekort aan is. Maar het is lastig om exact te bepalen welke je mist en dus is het altijd een beetje gokken. Je hebt veel verschillende soorten antidepressiva, dus werkt de ene niet; dan probeer je de ander.”
Zijn meisjes vaker depressief dan jongens?
Een depressie lijkt een stuk vaker voor te komen bij meisjes dan bij jongens, zo’n 24 procent tegenover zo’n 13 procent. Máár: “Daarbij moet je wel stellen dat meisjes sneller geneigd zijn om hulp te vragen en hun sombere gevoelens te delen. Jongens zijn wat dat betreft stiller en onopgemerkt depressief.” Waar meisjes vaker worden gediagnosticeerd met depressie en angststoornissen, krijgen jongens vaker te maken met problemen als agressief gedrag en gedragsstoornissen.
Zelfmoord
Een depressie kan zo zwaar zijn dat sommige mensen ervoor kiezen het leven te beëindigen. Deze mensen denken: ik wil niet meer verder, ik wil dood. Je ziet vaak dat deze mensen erg moe zijn en veel in bed liggen. Ongeveer tien procent van alle mensen die depressief zijn pleegt zelfmoord. “Het is onder jongeren de tweede doodsoorzaak, na verkeersongelukken. Dat is erg verontrustend. Daarbij lopen mensen die zichzelf beschadigen, bijvoorbeeld zichzelf snijden, meer risico. Dus het idee van “als je jezelf beschadigt wil je alleen maar aandacht”, is niet waar. Je moet daar altijd serieus mee omgaan,” aldus Hilmar. Bij het plegen van zelfmoord zijn er ook verschillen te zien tussen jongens en meisjes. Hilmar: “Meisjes praten er meer over en doen meer zelfmoordpogingen die mislukken. Jongens daarentegen doen het minder, maar als ze het doen gebruiken ze vaak een harde methode zoals ophanging en slagen ze over het algemeen vaker dan meisjes.”
Zit je niet lekker in je vel? Heb je het gevoel dat je depressief bent? Denk je aan de dood, of maak je je zorgen over iemand anders? Blijf er niet mee zitten! Er zijn verschillende instanties die je kunnen helpen.
Maar… Hoe kom je nou eigenlijk aan een depressie?
Depressies hebben verschillende oorzaken. Ze kunnen ontstaan door biologische factoren zoals erfelijkheid. Maar ook spelen persoonlijke eigenschappen en sociale factoren een rol. Wat maak je mee in het leven en hoe reageer je hierop? Hilmar: “Het onderscheid kun je maken in nature and nurture: natuur en omgeving. Oorzaken van depressie die liggen in de sociale sfeer noemen we ook wel life-events. Het gaat dan over de invloed van bepaalde omstandigheden en gebeurtenissen. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je depressief wordt omdat je bent gepest, omdat je vriendje of vriendinnetje het heeft uitgemaakt of omdat je ouders gaan scheiden.” Bij jongeren zie je vaak dat de oorzaak van een depressie ligt in de sociale sfeer.
Tegenwoordig spelen ook de prestatiedruk en sociale druk uit de omgeving een grote rol. Egon Dejonckheere (25) studeerde klinische psychologie en psychologie aan de KU in Leuven. Hij deed onderzoek naar de rol van sociale druk bij een depressie en liet 112 depressieve mensen een dagboek bijhouden. Egon: “Uit de resultaten bleek dat men bang is om depressieve gevoelens te uiten en dat voorspelt een toename van depressieve symptomen. Dat was nog nooit eerder aangetoond. We konden de resultaten verklaren door de sociale norm die de maatschappij vandaag de dag heeft gecreëerd: die is namelijk onbereikbaar. Die norm houdt in dat we ons altijd goed moeten voelen en extreem gefocust zijn op gelukkig zijn. Terwijl angst, verdriet en eenzaamheid ook bij het leven horen.”
Veel bedrijven, zoals Coca Cola, verbinden ‘geluk’ aan hun product.
Volgens Egon geven social media zoals Instagram, Facebook en Snapchat vaak alleen een positief beeld van het leven van een ander terwijl we eigenlijk ook wel weten dat dat leven vast niet altijd rooskleurig is. “Maar sociale druk wordt ook op veel subtielere manieren uitgeoefend, denk bijvoorbeeld aan reclame. Elk bedrijf wil zijn product koppelen aan ‘geluk’, de slogan van Coca Cola is bijvoorbeeld ‘Open Happiness’. Maar ook zijn er enorm veel boeken te vinden over hoe je zo snel mogelijk gelukkig wordt. Denk aan zelfhulpboeken als ‘Happiness voor Dummies’ of ‘The World Book of Happiness’. Blijkbaar kun je uit boeken leren hoe je gelukkig kunt worden, zolang je bepaalde tips en tricks gebruikt. Het lijkt zo alsof we zelf kunnen bepalen hoe we gelukkig kunnen zijn en als we er niet in slagen; ja, dat is dan je eigen schuld. En daar worden we weer ongelukkig van.”
Mensen zeggen te makkelijk: “get your shit together”. Maar zo werkt het eenmaal niet altijd.”
De taboe die rust op het onderwerp depressie is volgens Egon ook te verklaren door de sociale norm die er heerst. Egon: “Depressie kan worden afgestraft door de maatschappij in de vorm van taboe, het is namelijk volgens de sociale norm gedrag wat niet hoort. En omdat die huidige norm zo gefocust is op gelukkig zijn, is het bijna normaal dat er een taboe hangt rondom ziektebeelden als depressie. Mensen zeggen te makkelijk: “get your shit together”. Maar zo werkt het eenmaal niet altijd.”
Zit je niet lekker in je vel? Heb je het gevoel dat je depressief bent? Denk je aan de dood, of maak je je zorgen over iemand anders? Blijf er niet mee zitten! Er zijn verschillende instanties die je kunnen helpen.